100

Η δεύτερη γνώμη

Πάρε δεύτερη γνώμη απ' τον ίδιο γιατρό. Και τρίτη, αν πας γυρεύοντας. Εξοικονομείς χρόνο και χρήμα. Και μαθαίνεις και πράγματα που δεν ήξερες.

Η καθαρή συνείδηση

Όταν νιώθω βέβαιος ότι έχω κάνει τα πάντα σωστά, έτσι όπως έπρεπε να γίνουν, και δεν έχω άδικα στενοχωρήσει κανέναν, τότε αρχίζω κι ανησυχώ για την κατάσταση της μνήμης μου. Κι όχι μόνο. Ευτυχώς δεν κρατάει πολύ η ανησυχία. Σκάβοντας λίγο βαθιά, όλο και κάτι βρίσκω που πολύ θα 'θελα να γυρίσω πίσω και να το διορθώσω. Δυστυχώς όμως δεν γίνεται. Και καλά κάνει και δεν γίνεται. Αλλιώς τι νόημα θα 'χε η ζωή; Έζησα σημαίνει ξεκίνησα με καθαρή συνείδηση και βρήκα τρόπους να τη λερώσω, λιγότερο ή περισσότερο, εδώ κι εκεί. Όπως λερώνονται τα ρούχα της δουλειάς. Μόνο αν δεν δουλέψεις θα μείνουν καθαρά. Κι αυτό ακριβώς είναι που λέμε εμπειρία ζωής. Το τσαλάκωμα της συνείδησης.

Απελευθερωμένη γυναίκα

Αν είχε γεννηθεί λίγο παλιότερα η κυρία Steinem, είναι βέβαιο ότι θα μπορούσε να διαπρέψει σαν ιέρεια του Απόλλωνα στο μαντείο των Δελφών. Τι ακριβώς - ή τι περίπου - να εννοεί; Μήπως ότι η απελευθερωμένη γυναίκα πρέπει να ασκείται ανελλιπώς στο sex πριν απ' το γάμο κι αμέσως μετά να το κόψει και να πιάσει δουλειά; Αν είναι έτσι, την έβαψα. Άντε να πείσω τη γυναίκα μου ότι δεν της στέρησα την ελευθερία.

Θάνατος και πολυτέλεια

Στο τελευταίο εναπομείναν κρατίδιο της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ ελάχιστη σημασία έχει το πώς ζεις, τεράστια όμως το πώς πεθαίνεις. Αν είσαι "άτυχος" θα πεθάνεις από καρδιά ή από καρκίνο, άντε να τινάξεις τα μυαλά σου στον αέρα λόγω χρεωκοπίας ή να πέσει πάνω σου ένα μικρομεσαίο αυτοκίνητο, οδηγούμενο από έναν επίσης μικρομεσαίο, ταλαιπωρημένο απ' τη ζωή οδηγό, σαν κι εσένα. Και κανένας δεν θα μάθει ποτέ ούτε πώς έζησες, ούτε πώς πέθανες. Αν όμως είσαι αρκετά "τυχερός" και πεθάνεις διότι έπεσε πάνω σου ένα πολυτελές αυτοκίνητο, που οδηγούσε κάποιος προνομιούχος θνητός, τότε η περίπτωσή σου μπορεί να γίνει ακόμα και μυθιστόρημα. Διότι έτσι θέλει το στερούμενο οποιασδήποτε μόρφωσης και ηθικής δημοσιογραφικό κατεστημένο μιας - κατά συνείδηση - ανήθικα δομημένης κοινωνίας.

Πρέπει κάποτε κάποιος ν' απαγορεύσει στα παπαγαλάκια να μιλάνε για τον θάνατο όπως μιλάνε για την πολιτική, όπως μιλάνε για τ' αφεντικά τους, όπως μιλάνε για τις λαμογιές, τις δικές τους και των φίλων τους. Πρέπει κάποιος να διδάξει σ' αυτούς τους ηλίθιους ότι ο θάνατος είναι θάνατος, είναι καταστροφή και πόνος. Και το αν ήρθε από λαμαρίνα των εκατό ή των χιλίων ευρώ, ουδεμία σημασία έχει.

Συμμαχία

Τα ετερώνυμα έλκονται, αρκεί να υπάρχουν. Νόμος της φύσης. Δημιουργικό ζευγάρωμα απαιτεί η φύση, όχι αερολογίες. Ο κοπανιστός αέρας - ή αέρας υπό πίεση - είναι χρήσιμος μόνο στην τεχνολογία. Για κάθε θέση χρειάζεται μια δημιουργική αντίθεση. Έτσι προχωράει η ζωή, έτσι εξελίσσεται το σύμπαν. Τα έλεγε - με δικά του λόγια - κι ο Marx αλλά πολλοί - αυτοαποκαλούμενοι - μαρξιστές ουδέποτε τα κατάλαβαν. Είναι κι αυτό προαπαιτούμενο της εξέλιξης. Οι αλλαγές πρέπει να γίνονται με τον σωστό ρυθμό. Με μικρή ταχύτητα κινδυνεύουν να μη γίνουν ποτέ, με μεγάλη μπορεί να αποβούν καταστροφικές.

Ένας άντρας απόσταση

Είναι λίγο μπερδεμένο. Κάτι σαν χρησμός απ' το μαντείο των Δελφών. Λείπει ένας άντρας για την ευημερία ή περισσεύει ένας; Είναι θέμα της γυναίκας ν' αποφασίσει. Όπως και να' χει, η παρουσία - ή η απουσία - ενός άντρα φαίνεται να 'ναι σημαντικό δεδομένο για την ευημερία μιας γυναίκας. Ας το σκεφτεί καλά η γυναίκα κι ακόμα καλύτερα ο άντρας. Ο οποίος συνηθίζει να νομίζει ότι ο ίδιος απέχει κάμποσες γυναίκες απ' την ευημερία. Τουλάχιστο ας αποφασίσει πόσες. Χωρίς σωστά δεδομένα δεν λύθηκε ποτέ σωστά κανένα πρόβλημα.

Τα θαύματα

Γιατί πρέπει τα θαύματα να είναι προνόμιο του μακρινού παρελθόντος; Ποιος απαγορεύει να γίνονται θαύματα στις μέρες μας; Η παρέα του Καρανίκα; Και δεν είναι θαύμα που ο εν λόγω έγινε στρατηγός στα καλά καθούμενα; Τι είναι τότε; Ιστορική αποκατάσταση των αξιών;

Θα το είχαν λύσει

Με την ίδια γυναίκα

Γιατί θεωρείται κατόρθωμα όταν είσαι αστέρας; Είναι πιο μαλάκες οι αστέρες από εμάς τους μικρομεσαίους πλανήτες; Φαίνεται πως μάλλον είναι. Εδώ κατάντησε η Angelina να διώχνει τον Brad και να συζητάει με τον σύμβουλο στρατηγικής του δεκαπενταμελούς. Μπορείς να την πάρεις στα σοβαρά; Μπορείς;

Τεστ νοημοσύνης

Όταν το παιδί των λουλουδιών είπε "λεφτά υπάρχουν", υπέβαλε τους ψηφοφόρους σε τεστ νοημοσύνης. Το ίδιο έκανε και ο πρόεδρος του δεκαπενταμελούς, όταν είπε "θα σκίσω τα μνημόνια". Στην ουσία, οι ερωτήσεις των τεστ ήταν - αντίστοιχα - "πιστεύετε ότι υπάρχουν λεφτά, που σας τα κρατάνε κρυμμένα και μόνο εγώ μπορώ να τα βρω;" και "πιστεύετε ότι εγώ είμαι τόσο μάγκας, που θα καταφέρω να σκίσω τα γαμημένα τα μνημόνια;".
Οι απαντήσεις των ψηφοφόρων - και στις δύο περιπτώσεις - είναι γνωστές. Τα τεστ έδειξαν χαμηλά επίπεδα νοημοσύνης. Δεν πιστεύω ότι οι ψηφοφόροι είναι άπαντες ανόητοι. Απλά υποχρεώθηκαν να συμμετάσχουν σε λάθος τεστ. Από εκείνα που βάζουν ανόητες ερωτήσεις και πάντα σε βγάζουν μαλάκα, όποια κι αν είναι η ερώτηση και όποια κι αν είναι η απάντηση. Σε ηλίθιες ερωτήσεις δεν γίνεται να δώσεις σοβαρές απαντήσεις. Μακριά από τέτοια τεστ. Υποβαθμίζουν το επίπεδο αυτοεκτίμησης. Κάποιες φορές μάλιστα, ανεπανόρθωτα. 

Η απορία

Έφαγε πολλούς αυτή η απορία. Και δεν θα σταματήσει να τρώει. Αδηφάγος απορία. Αχόρταγη. Ο μόνος τρόπος για να γλυτώσεις απ' αυτή είναι να μην την έχεις.

Περί φιλίας

Φίλος είναι αυτός που εργάζεται για σένα - κι ας μην το ξέρει. Σοβαρά;

Εμείς και η κυβέρνηση

Αυτοί είναι οι κανόνες του παιχνιδιού. Κυβέρνηση εναντίον λαού, με διαιτητή τον πρωθυπουργό, βοηθούς τους υπουργούς και παρατηρητή τον πρόεδρο της δημοκρατίας, τον οποίο έχει διορίσει ο διαιτητής. Τέτοια παντοδυναμία στο γήπεδο δεν είχε ούτε ο Σωκράτης. Όχι ο γνωστός φιλόσοφος. Ο άλλος.

Ουδέν σχόλιον

Ο εγωιστής

Όταν σε αποκαλούν εγωιστή, πώς ακριβώς νιώθεις; Όταν σου ζητούν να παραμερίσεις τον υποτιθέμενο εγωισμό σου και να υποχωρήσεις για να κερδίσουν κάποιοι άλλοι, πώς νιώθεις; Όταν περιμένουν από σένα, που υποτίθεται ότι δεν πρέπει να είσαι εγωιστής, να θυσιάσεις αυτά που ασπάζεσαι για να περάσει η γραμμή κάποιων άλλων, πώς νιώθεις; Αν δεν νιώθεις καλά, τότε δεν είσαι εγωιστής, απόλυτα λογικός άνθρωπος είσαι. Αν νιώθεις καλά, τότε και πάλι δεν είσαι εγωιστής, θύμα των άλλων είσαι. Πολύ μεγάλη κουφάλα αυτός ο Bierce.

Ο ύμνος εις την Ελευθερίαν

Δεν θα μπορούσε να λείπει ο έρωτας από έναν ύμνο στην ελευθερία. Η ελευθερία κερδίζεται με σπαθιά, δάκρυα και αίμα, ο έρωτας όμως είναι αυτός που αναλαμβάνει να την συντηρήσει. Ο έρωτας για τη ζωή, για τον άνθρωπο, για κάθε τι όμορφο κι αληθινό. Κι όταν η ελευθερία χαθεί, πάλι ο έρωτας είναι εκείνος που θα φροντίσει για ζωντανό αίμα και καινούργιες ψυχές, καθαρές και δυνατές, που θα ξεκινήσουν τον καινούργιο αγώνα για τις παλιές, αιώνιες αξίες.

Δεν είναι καθόλου περίεργο το ότι ο - κάθε μορφής - κατακτητής, όπως είναι - για παράδειγμα - αυτοί που πρόσφατα μας υποδούλωσαν, επιδιώκει τη διάλυση της κοινωνίας και της οικογένειας. Τον έρωτα φοβάται κι αυτόν θέλει να σκοτώσει. Χωρίς αυτόν δεν υπάρχει αντίσταση και η ελευθερία χάνεται για πάντα, ακόμη και σαν όνειρο.

Valentina

Τι κάνεις εσύ;

Κάποιος έφαγε τέσσερα γκολ και μετά έκατσε κι έφαγε άλλα τέσσερα. Κάποιος άλλος, αφού άρπαξε τέσσερα γκολ, βγήκε στην αντεπίθεση κι έριξε στον αντίπαλο πέντε. Και οι δύο έφαγαν τέσσερα γκολ. Απέκτησαν την ίδια εμπειρία απ' αυτό; Εξαιρούνται βέβαια οι Έλληνες ψηφοφόροι, για τους οποίους η εμπειρία είναι πάντα η ίδια. Τρώμε τέσσερα γκολ, βγαίνουμε στην αντεπίθεση και τρώμε άλλα τέσσερα.

Δεν μπορούν

Το σημαντικότερο

Αν δεν μπορώ να διαβάσω την αντιπάθεια στα μάτια εκείνου που μου λέει "μου είσαι ιδιαίτερα συμπαθής" και την υποκρισία στις κινήσεις εκείνου που μου λέει "δώσε μου την ψήφο σου για να καταργήσω τα μνημόνια με ένα μόνο άρθρο", τότε θα υποστώ τις συνέπειες της αντιπάθειας και των μνημονίων. Μέχρι να μάθω ν' ακούω εκείνα που δεν λέγονται και να διαβάζω εκείνα που δεν γράφονται. Μέχρι ν' αντιληφθώ ότι όλα τα ποδάρια που φοράνε prada είναι του διαόλου. Δεν φόραγε prada ο Χριστός. Δεν φοράει prada κανένας Χριστός. Δεν τα 'χει ανάγκη για να φαίνεται όμορφος.

Οφείλω πάντως ν' αναγνωρίσω τις ικανότητες των μοντέρνων επικοινωνιολόγων και διαφημιστών, που καταφέρνουν να παραλάβουν έναν ηλίθιο και να μας πείσουν ότι η νοημοσύνη του δεν παίζεται ούτε με catenaccio απ' την Ιταλία του Gaetano Scirea. Ή να πάρουν μια τραγουδιάρα με (υπερ)φυσικό ταλέντο απ' το λαρύγγι και κάτω και ανύπαρκτη από κει κι απάνω και να την παρουσιάσουν σαν τη μοντέρνα εκδοχή της Μαρινέλλας. Βέβαια, για να πουλήσεις σκατά για χαβιάρι χρειάζονται αγοραστές που δεν μπορούν να ξεχωρίσουν το ένα είδος απ' τ' άλλο. Και φαίνεται ότι υπάρχουν εν αφθονία.

Περί αυτογνωσίας

Ο μοχλός του Αρχιμήδη

Όταν μαθαίναμε για τον Αρχιμήδη, η φράση "δως μοι πα στω και ταν γαν κινάσω", δηλαδή "δώσε μου ένα μέρος να σταθώ και θα μετακινήσω τη γη", μας προκαλούσε θαυμασμό, ανακατεμένο με υπερηφάνεια, καθότι ο εν λόγω μεγάλος μαθηματικός, φυσικός, μηχανικός και δεν συμμαζεύεται, ήταν Έλληνας, όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι μεγάλοι παλαιότερων - δυστυχώς - εποχών. Κανένας δεν μας είπε ότι αυτό που επιθυμούσε και ζητούσε ο Αρχιμήδης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και σαν ορισμός της ματαιοδοξίας. Ποιος θα σου δώσει, φίλε μου, μέρος να σταθείς για να μετακινήσεις τη γη; Και για να το πάμε και λίγο παραπέρα, ποιος σου είπε ότι η γη επιθυμεί να μετακινηθεί; Ποιος είσαι εσύ που φιλοδοξείς να γυρίσεις ανάποδα το σύμπαν; Ο Αλέξης ή ο Κυριάκος; Μια χαρά είναι η γη εκεί που είναι. Το πρόβλημα δεν βρίσκεται στη θέση της αλλά στους ηλίθιους που καταλαμβάνουν θέσεις στην επιφάνειά της. Αυτούς να μετακινήσεις, μεγάλε Αρχιμήδη. Μπορείς; Κι άσε ήσυχη τη φουκαριάρα τη γη. Αυτή έμπλεξε και δύσκολα θα τη σκαπουλάρει.

Αυτό που κρύβει

Αυτό που βλέπω μπορεί να το κάνει πιο όμορφο ή πιο άσχημο η φαντασία μου. Μπορεί να το κάνει πανέμορφο, μπορεί όμως να το κάνει και αποκρουστικό. Το ίδιο ακριβώς πράγμα. Αλλάζει στο μυαλό μου η εικόνα του δάσους, ανάλογα μ' αυτό που φαντάζομαι ότι κρύβεται πίσω απ' τα δέντρα του. Αν στη φαντασία μου - θυμήθηκα τώρα τους Poll -  μια όμορφη κοπέλα θα βρω στην πηγή, τότε το δάσος είναι πανέμορφο. Αν στη φαντασία μου, πίσω απ' τα πυκνές φυλλωσιές, καραδοκεί ο ψυχοπαθής δολοφόνος με το πριόνι, που δεν κωλώνει - όπως τραγουδούσε ο τηλεοπτικός αστέρας, τότε το δάσος - το ίδιο ακριβώς δάσος - γίνεται αποκρουστικό, τρομακτικό. Όλα παίζονται μέσα στο μυαλό μου. Αυτό που - νομίζουν ότι - βλέπουν τα μάτια μου δεν είναι παρά το ερέθισμα, η είσοδος στο μαύρο κουτί της φαντασίας μου. Η έξοδος εξαρτάται απ' το περιεχόμενο του μαύρου κουτιού. Και μακάρι να ήξερα τι περιέχει αυτό το κουτί.

Οι δημοσιογράφοι

Στα λόγια του καθενός μπορούμε ν' αντιστοιχίσουμε έναν "συντελεστή βαρύτητας", ανάλογα με το πλήθος των ανθρώπων που τ' ακούνε και με την άποψή τους για την ειλικρίνεια και τις γνώσεις του. Όταν μ' ακούνε πολλοί και με θεωρούν αξιόπιστο, αυτός ο συντελεστής είναι υψηλός. Όταν μ' ακούνε λίγοι, ακόμα κι αν με εμπιστεύονται απόλυτα, ο συντελεστής είναι χαμηλός. Το ίδιο κι όταν μ' ακούνε πολλοί αλλά με θεωρούν αναξιόπιστο. Στην τελευταία κατηγορία ανήκουν στην εποχή μας οι περισσότεροι δημοσιογράφοι, ενώ θα μπορούσαν - και θα έπρεπε - ν' ανήκουν στην πρώτη. Ίσως είναι πολλά τα λεφτά, ίσως οι συνειδήσεις έγιναν πολύ φτηνές, ίσως οι πολιτικάντηδες βρήκαν τον ασφαλέστερο τρόπο για να διαιωνίσουν το είδος τους, ίσως φταίνε τα φεγγάρια, ίσως πάλι φταίμε κι εμείς οι ακροατές, που καθόμαστε κι ακούμε τις παπαριές του κάθε ηλίθιου, πέφτοντας αδιαμαρτύρητα στο επίπεδό του. Και μάλλον όλα τα παραπάνω.

Ο έρωτας στα χρόνια της Δεξιάς

Ελπίζω να μην τα διαβάσει αυτά η γυναίκα μου. Δεν θα ήταν καθόλου ευχάριστο - ούτε γι' αυτήν, ούτε και για μένα - ν' αρχίσει, μετά από σχεδόν τρεις δεκαετίες συμβίωσης, να υποψιάζεται ότι ο έρωτάς μας δεν ήταν παρά ένα ψέμα, κρυμμένο πίσω απ' τις συντηρητικές και αναχρονιστικές συνήθειες ενός φαλλοκράτη. Κι ότι όλες οι μέρες και οι νύχτες ερωτικού πάθους που ζήσαμε, δεν ήταν παρά ένα ρεσιτάλ υποκρισίας από μέρους μου. Την έβαψα σε καμιά πενηνταριά αποχρώσεις του κατάμαυρου. Ή θα πρέπει να την πείσω ότι κατά βάθος υπήρξα πάντα αριστερότερος του Καρανίκα αλλά το έκρυβα επιμελώς, για να μην εκτεθώ ανεπανόρθωτα στα μάτια της κοινής λογικής.

Το μοναδικό πρόβλημα

Δεν μας λείπουν τα μέσα επικοινωνίας, διαθέτουμε άφθονα. Αλλά δεν βρίσκεται εκεί το πρόβλημα. Μπορούμε να μιλάμε με τις ώρες, χρησιμοποιώντας πολλά και διάφορα μέσα και πολλά και όμορφα λόγια, κι αυτό να μας κάνει να πιστεύουμε ότι η επικοινωνία με τους δικούς μας ανθρώπους είναι άψογη. Για να μας διαψεύσει το αύριο. Διότι τα μέσα λειτούργησαν σωστά αλλά εμείς δεν καταλάβαμε ο ένας τον άλλον. Η αποτελεσματικότερη επικοινωνία είναι αυτή χωρίς πολλά λόγια. Ίσως ένα μόνο βλέμμα να φτάνει. Αρκεί να το γράψουμε σωστά και να θέλει κι ο άλλος να το διαβάσει.

Δεν γίνονται

Οι μεγάλοι μαθηματικοί δημιούργησαν σε πολύ νεαρή ηλικία. Τότε είναι που το μυαλό του ανθρώπου νιώθει - και είναι - ελεύθερο. Τότε είναι που η φαντασία μπορεί να οργιάσει, χωρίς προκαταλήψεις και κάθε είδους εμπόδια. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τους ημέτερους πολιτικούς αστέρες. Για εντελώς διαφορετικούς λόγους, άσχετους με το μυαλό και τη φαντασία. Μεγάλη υπόθεση η κληρονομικότητα.

Ανάληψη ευθυνών

Γενικά οι άνθρωποι δύσκολα αναλαμβάνουν τις ευθύνες για τα αποτελέσματα των πράξεών τους, εκτός βέβαια κι αν αυτά είναι θετικά. Ειδική περίπτωση είναι αυτή των πολιτικών αστέρων.

"Αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη": πόσες φορές το έχουμε ακούσει; Αλλά τι ακριβώς σημαίνει; Να λοιπόν και η μετάφραση: "Μπορεί να έκανα ένα κάρο χοντρομαλακίες, μπορεί να είπα ψέματα, μπορεί να έκλεψα απ' την δημόσια περιουσία, οι μόνοι υπεύθυνοι όμως είστε εσείς που με ψηφίσατε. Δική σας επιλογή ήμουν και ζητάτε και τα ρέστα; Για να με τιμωρήσετε, μη με ξαναψηφίζετε".

Απλά πράγματα. Η δημοκρατία, κατόπιν έντεχνης μετατροπής, δεν λειτουργεί πλέον προς όφελος της κοινωνίας των πολιτών αλλά προσαρμόστηκε στις ανάγκες, τα συμφέροντα και τα γούστα εκείνων που αναλαμβάνουν τις πολιτικές ευθύνες.

Παράταση ζωής

Χρωστάω σ' όλους τους γιατρούς, γι' αυτό και παίρνω συνέχεια παρατάσεις. Κανένας δεν τολμάει να με διαγράψει. Είναι δοκιμασμένη τακτική, με άριστα αποτελέσματα. Κι όπως είναι γνωστό, μετά τις παρατάσεις πάμε στα πεναλτάκια. Αυτά θέλω ν' αποφύγω, όσο γίνεται. Καθ' ότι η ζωή - πάλι ως γνωστό - έχει τον τρόπο της να σε στέλνει πάντα στην άλλη γωνία.