Δεν σε βλέπω μπροστά μου

Δημοκρατία και φασισμός

Μπορούν οι ιστορικοί

Κι αυτό κάνουν, ανάλογα με το πώς βλέπει τα πράγματα ο καθένας. Το παρελθόν είναι μια σειρά συμβάντων. Τότε έγινε εκείνο, τότε έγινε το άλλο. Αυτά είναι μάλλον ξεκάθαρα. Το μπέρδεμα ξεκινάει απ' τη στιγμή που ο καθένας μας επιχειρεί να ερμηνεύσει τα συμβάντα και τις συνέπειές τους. Γιατί έγινε εκείνο, γιατί έγινε το άλλο. Τι αποτελέσματα είχε εκείνο, τι το άλλο. Ποιος κέρδισε από εκείνο, ποιος έχασε απ' το άλλο. Και πάει λέγοντας.

Γράφει λοιπόν ο καθένας την ιστορία, ανάλογα με τη δική του θέση. Απολύτως λογικό. Δεν μπορεί να γίνει κι αλλιώς. Ακόμα και στη φυσική, ο κάθε παρατηρητής ερμηνεύει τα συμβάντα με τον δικό του τρόπο, ανάλογα με τη δική του θέση. Ο ένας βλέπει, για παράδειγμα, μαγνητικό πεδίο εκεί που για τον άλλον δεν υπάρχει. Η διαφορά με τους ιστορικούς είναι ότι οι φυσικοί έχουν μάθει να δέχονται ο ένας την ερμηνεία του άλλου. Διότι γνωρίζουν ότι δεν μπορούν ν' αλλάξουν τα συμβάντα, όπως γνωρίζουν κι ότι η ερμηνεία τους εξαρτάται απ' τη θέση εκείνου που τα παρατηρεί.
Μπορούν λοιπόν να γραφούν τόσες ιστορίες, όσοι και οι άνθρωποι που τις γράφουν. Κι αυτό δεν είναι κακό, αρκεί να μάθει ο ένας ν' ακούει και να σέβεται την ιστορία του άλλου. Και να μη ξεχνάει ότι το παρελθόν δεν μπορεί να τ' αλλάξει ούτε ο ίδιος ο μεγαλοδύναμος.